Διαχείριση Στερεών και Υγρών Αποβλήτων: Αλήθειες και ψέματα

 

Η διαχείριση στερεών αποβλήτων, τόσο στερεών όσο και υγρών, είναι ένα πρόβλημα που απασχολεί και την Ικαρία τα τελευταία χρόνια με εντονότερη την παρουσία του την τελευταία πενταετία. Το πρόβλημα δεν είναι τοπικό. Η Ελλάδα έχει αναδείξει, την τελευταία δεκαετία, το ζήτημα της διαχείρισης των απορριμμάτων, ως ένα από τα μεγάλα της θέματα, τόσο μέσα από τις τοπικές κοινωνίες όσο και μέσα από τις αναγκαίες συμμορφωτικές κοινωνικές πολιτικές που έχει δεσμευτεί να υιοθετήσει στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Ένα από τα μείζονα ζητήματα σ’ αυτήν τη μεγάλη ατζέντα της διαχείρισης των απορριμμάτων είναι η επιλογή του τόπου εγκατάστασης των ΧΥΤΑ (χώροι υγειονομικής ταφής απορριμμάτων) ή ΧΥΤΥ (χώροι υγειονομικής ταφής υπολειμμάτων).

Σ’ αυτό το σημείο «σηκώνονται οι μαύρες σημαίες» και γίνονται διαπραγματεύσεις και επιλογές κάτω από τη σκιά του πολιτικού κόστους. Οι ανησυχίες μιας μερίδας των κατοίκων που γειτνιάζουν με τέτοιους χώρους είναι εν μέρει βάσιμες καθώς βασική πηγή της κοινωνικής αντίδρασης είναι συχνά η ανησυχία του κόσμου για τη μη σωστή σχεδίαση και λειτουργία τέτοιων χώρων. Υπάρχει όνως και μια κατηγορία πολιτών που είναι εντελώς ανενημέρωτοι για το τι είναι στην πραγματικότητα ένας ΧΥΤΑ ή ένας βιολογικός καθαρισμός. Πολλές φορές ακούσαμε την απορία: «ΧΥΤΑ ή ΧΥΤΥ είναι το σωστό;» και σ’ αυτό το κλίμα κυριαρχεί η παραπληροφόρηση. Οι χώροι που επιλέγονται για εγκατάσταση ΧΥΤΑ χαρακτηρίζονται συλλήβδην ως χωματερές και οι βιολογικοί καθαρισμοί ως βόθροι. Κανένας δε θέλει τα σκουπίδια δίπλα στο χωριό του ή στις καλλιέργειές του γιατί θα υποβαθμιστεί περιβαλλοντικά η περιοχή. Η ενημέρωση των πολιτών είναι το κλειδί για την αποδοχή και υιοθέτηση της νέας τεχνολογίας στον τομέα της διαχείρισης των απορριμμάτων.

Οι ΧΑΔΑ (χωματερές), η παλαιά δηλαδή προσέγγιση στη διάθεση των αστικών απορριμμάτων, δοκιμάστηκαν και απέτυχαν σε παγκόσμιο επίπεδο. Είναι γνωστές οι καταστροφικές συνέπειες της ανεξέλεγκτης διάθεσης απορριμμάτων στο περιβάλλον.

Οι ΧΥΤΑ αποτελούν μια λύση τεχνολογίας με επιστημονική βάση που όταν εφαρμοστεί σωστά, με χρήση όλης της εμπειρίας των ειδικών μπορεί πραγματικά να αλλάξει την όψη του περιβάλλοντος. Η φιλοσοφία τους βασίζεται στην ταφή των απορριμμάτων με παράλληλη προστασία του υδροφόρου ορίζοντα. Για να συμβαίνει αυτό αναπτύσσεται μια τεχνολογία κατασκευής που ικανοποιεί ορισμένες προδιαγραφές. Οι προδιαγραφές αυτές στοχεύουν στην εξασφάλιση:

• προστασίας των υπογείων και επιφανειακών υδάτων από υγρά και στραγγίδια

• προστασίας από τα βιοαέρια που δημιουργούνται και προκαλούν οσμές, κίνδυνο ανάφλεξης και επιβάρυνση του περιβάλλοντος (φαινόμενο θερμοκηπίου)

• αποφυγής της διασποράς των απορριμμάτων από πουλιά, τρωκτικά και έντομα με καθημερινή χωματοκάλυψη

• τελικής αποκατάστασης του χώρου για άλλες χρήσεις.

Επιγραμματικά, τα σημαντικά σημεία ειδικού σχεδιασμού είναι η στεγάνωση του πυθμένα (με αργιλικές και συνθετικές μεμβράνες), τα συστήματα αποστράγγισης του διηθήματος, τα συστήματα απαγωγής του βιοαερίου, η διαχείριση του διηθήματος και του βιοαερίου, τα συστήματα τελικής κάλυψης και τέλος η αποκατάσταση του χώρου μετά την πλήρωση.

Τα πλεονεκτήματα ενός ΧΥΤΑ συνοψίζονται στα ακόλουθα:

• μικρό κόστος κατασκευής

• σχετικώς εύκολη τεχνολογία

• παραγωγή βιοαερίου

• επαναχρησιμοποίηση χώρου μετά την πλήρωση.

Η τεχνολογία βέβαια αυτή παρουσιάζει και σοβαρά μειονεκτήματα όπως:

• παραγωγή μεθανίου (εφόσον δεν καίγεται το βιοαέριο)

• παραγωγή διοξειδίου του άνθρακα

• σχετικώς υψηλό κόστος μεταφοράς

• ανάγκη παρακολούθησης της συμπεριφοράς έναντι διαφυγής ρύπων

• κατάληψη μεγάλης έκτασης

• ανάγκη εξεύρεσης μεγάλων ποσοτήτων εδαφικού υλικού για την ταφή

• υψηλό κόστος λειτουργίας

• περιορισμένος χρόνος ζωής.

ΧΥΤΥ είναι ο ίδιος χώρος υγειονομικής ταφής, όχι όμως όλων των απορριμμάτων, αλλά μόνο των υπολειμμάτων, δηλαδή εκείνων των απορριμμάτων που δεν ανακυκλώνονται. Δηλαδή θα πρέπει πλέον να γίνεται διαλογή στην πηγή ή κεντρική διαλογή όσων απορριμμάτων ανακυκλώνονται (π.χ. χαρτί, αλουμίνιο, γυαλί, πλαστικά) τα οποία θα προωθούνται προς πώληση και επαναχρησιμοποίηση και μόνο τα υπόλοιπα απορρίμματα θα οδεύουν για υγειονομική ταφή.

Για να δημιουργηθεί ένας ΧΥΤΥ ή να εξελιχθεί ο ΧΥΤΑ σε ΧΥΤΥ θα πρέπει παράλληλα να εφαρμόζεται η διαδικασία της ανακύκλωσης. Στην Ικαρία είναι εφικτή (και ήδη έχει γίνει σημαντικό έργο προς αυτήν την κατεύθυνση) η ανάπτυξη ενός συστήματος διαλογής στην πηγή για υλικά όπως χαρτί, πλαστικό, γυαλί και αλουμίνιο. Τα ανακυκλώσιμα αυτά υλικά θα συγκεντρώνονται στα κέντρα διαλογής ανακυκλώσιμων υλικών στα οποία θα πρεσάρονται, θα δεματοποιούνται και θα αποστέλλονται στην Αθήνα σε πιστοποιημένα κέντρα ανακύκλωσης.

Η εγκατάσταση επεξεργασίας λυμάτων (βιολογικός καθαρισμός) είναι ένας από τους πιο αποτελεσματικούς τρόπους αντιμετώπισης της ρύπανσης των υδάτινων πόρων από τα αστικά απόβλητα. Οι εγκαταστάσεις αυτές έχουν ως σκοπό τον καθαρισμό (διαχωρισμό) των αστικών αποβλήτων από τα περιεχόμενα σε αυτά βλαβερά συστατικά ώστε να διατεθούν ακίνδυνα στο περιβάλλον. Οι μονάδες επεξεργασίας αστικών αποβλήτων χαρακτηρίζονται από το βαθμό καθαρισμού ο οποίος καθορίζεται από το ποια εκ των βλαβερών συστατικών απομακρύνει. Τα ογκώδη στερεά, η άμμος και τα αιωρούμενα στερεά, απομακρύνονται σχεδόν πάντα σε μια εγκατάσταση επεξεργασίας αστικών αποβλήτων οπότε ο καθαρισμός χαρακτηρίζεται πρωτοβάθμιος. Ο δευτεροβάθμιος ή συχνά αποκαλούμενος βιολογικός καθαρισμός αποσκοπεί στην απομάκρυνση και των οργανικών συστατικών και συχνά των παθογόνων μικροοργανισμών. Ο τριτοβάθμιος αφορά στη χλωρίωση και εξυγίανση του υγρού αποβλήτου. Μια τέτοια εγκατάσταση με δευτεροβάθμιο καθαρισμό επιτυγχάνει πλήρη σχεδόν απομάκρυνση (σε ποσοστό πάνω από 95%) των οργανικών συστατικών. Έτσι τα λύματα μπορούν να οδηγηθούν στον τελικό αποδέκτη (θάλασσα, ποτάμι) χωρίς καμία επιβάρυνση. Στην περίπτωση εφαρμογής τριτοβάθμιου καθαρισμού τα υγρά λύματα διατίθενται για άρδευση. Όσον αφορά τα στερεά υπολείμματα (λάσπη) μετά την κατεργασία (σταθεροποίηση σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό) ακολουθεί η τελική της διάθεση. Το τελικό στερεό προϊόν των κατεργασιών αποτίθεται είτε στους ΧΑΔΑ ως υλικό επιχωμάτωσης είτε διατίθεται στη γεωργία. Συνήθως το περιεχόμενο της σταθεροποιημένης λάσπης σε φώσφορο και άζωτο δεν είναι ικανοποιητικό για να χαρακτηριστεί ως λίπασμα. Για το λόγο αυτό η γεωργική χρήση της περιορίζεται κυρίως σε πληρωτικό υλικό και ως εδαφοβελτιωτικό μετά την εφαρμογή της μεθόδου της λιπασματοποίησης (composting), συνήθως σε συνδυασμό με τα αστικά απορρίμματα.

Με βάση την οδηγία την οποία εξέδωσε το συμβούλιο υπουργών περιβάλλοντος της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 1992, για τον καθαρισμό των αστικών αποβλήτων θα πρέπει να εγκατασταθούν μονάδες επεξεργασίας αστικών αποβλήτων σε όλες τις πόλεις όλων των χωρών. Συγκεκριμένα, για όλες τις πόλεις με πληθυσμό μεγαλύτερο των 15.000 κατοίκων μέχρι το 2000 και μέχρι το 2005 για τις μικρότερες. Στην Ελλάδα, λόγω μη εφαρμογής της οδηγίας, θα επέλθει μία ακόμη καταδίκη μέχρι το 2009 που θα αφορά στη μη συμμόρφωση της χώρας μας για την κατασκευή βιολογικών καθαρισμών, έργων που θα έπρεπε να έχουν ολοκληρωθεί από το 2000. Η Ελλάδα στο τέλος της πρώτης δεκαετίας του 21ου αιώνα εμφανίζεται ανακόλουθη σε ό,τι αφορά στις διεθνείς δεσμεύσεις της και εξελίσσεται σε παράδεισο των ρύπων, των χωματερών και των βόθρων. Οι ευθύνες είναι σαφώς επιμερισμένες και οι αιτίες είναι τόσο η αδιαφορία όσο και η παθογένεια της ελληνικής διοίκησης με τον επιμερισμό των αρμοδιοτήτων και η κατ’ επέκταση ασυνεννοησία πολλών υπουργείων, περιφερειών, νομαρχιών και δήμων.

Η Ικαρία δεν αποτελεί εξαίρεση. Είναι μια μικρογραφία της κατάστασης της χώρας. Είναι προφανές ότι το πρόβλημα της διαχείρισης των απορριμμάτων είναι πολυσύνθετο και δυσεπίλυτο παρόλη την τεχνολογία που έχει αναπτυχθεί σε αυτόν τον τομέα. Σίγουρα όμως η κατασκευή ΧΥΤΥ με τις υποδομές που υπάρχουν αυτήν τη στιγμή στο νησί αλλά και με αυτές που μπορούν να δημιουργηθούν (ρεαλιστικά και όχι θεωρητικά), σε συνδυασμό με την ανακύκλωση, είναι η μόνη διέξοδος που θα βελτιώσει σημαντικά την κατάσταση. Επίσης είναι επιτακτική η ανάγκη εγκατάστασης επεξεργασίας λυμάτων και στους υπόλοιπους οικισμούς του νησιού με προτεραιότητα το Δήμο Αγίου Κηρύκου που είναι ο μεγαλύτερος δήμος. Έγινε σαφές και από τα παραπάνω ότι ο βιολογικός καθαρισμός δεν επιβαρύνει το περιβάλλον και δεν υποβαθμίζει την περιοχή στην οποία εγκαθίσταται, σε αντίθεση της αντίληψης που επικρατεί.

Εν κατακλείδι, οι αντιδράσεις των κατοίκων που εκδηλώνονται πάντα όταν πρόκειται να κατασκευαστεί ένας ΧΥΤΥ ή ένας βιολογικός είναι αναμενόμενες και επιθυμητές και αποτελούν δικαίωμα σε μια δημοκρατική κοινωνία ώστε να οδηγήσουν σ’ ένα διάλογο γύρω από αυτά τα θέματα. Ο διάλογος αυτός όμως πρέπει να πραγματοποιείται με ανοιχτό μυαλό και όχι με διαμορφωμένες από πριν απόψεις. Η ευαισθητοποίηση και οι αντιδράσεις των κατοίκων δεν θα έπρεπε να εξαντλούνται στη φάση της χωροθέτησης αυτών των έργων, με την απόλυτη άρνηση της εγκατάστασης στην περιοχή τους αλλά να επιδιώκουν τη διαμόρφωση όσο το δυνατόν αντικειμενικότερης εικόνας, προτάσσοντας το συμφέρον της κοινωνίας και όχι το ατομικό. Η συμβολή του καθενός μας στη σωστή λειτουργία αυτών των έργων (και όχι στη μη κατασκευή τους) είναι καίρια γιατί χωρίς την απαραίτητη ευαισθησία και επιμέλεια, κατά τη φάση της ανακύκλωσης για παράδειγμα, τα αποτελέσματα δε θα είναι τα αναμενόμενα. Σε τελική ανάλυση κάνουν λιγότερο κακό από αυτό που ήδη συντελείτε.

Γιούλα Σιούτα, πολιτικός μηχανικός

 

Facebooktwitterpinterest

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *